Lavdi shqipes me dy krena
Që lëshon hije ndër këto dhena
Lavdi i kjoftë gjithë gjakut t’saj
Që ndër shekuj vojti rrëkajë.
Pesëqind vjet edhe mâ shumë
Që ky gjak po shkon si lumë
Dhe nuk xûni një herë cak
Pa i pasë kujt as borxh, as hak.
Pse tiranëve të huej barbarë
Ju pat ngecë n’këtë truell shqiptar
Ja me e shkri, ja me e bâ t’veten
Ja për s’gjalli me ja marrë jetën.
Mos me u lanë fe as liri
Mos me u njoftë gjuhë as kombësi
Kështu tuj vujtë e tuj hekë zi
Rrodhen shekujt varg e ví.
Der’ një ditë që koha ardhi
Der’ një ditë që dita zbardhi
Edhe i hueji me pahir
I tha shqipes lamtumirë.
Veçse çka se i ziu tirâni
S’u pat ngi për t’gjithë sa bâni
Mbas sa vuajtjesh e t’zeza e kobe
Na lanë n’derë disa mikrobe
Mendja e madhe e papunësia
Këto lloj sëmundjesh kaq të këqija
Që shkojnë njitë si trupi e hija;
Këto mikrobe qysh m’atë herë
I kanë mbetë këtij vendi n’derë.
Lum e lum me thânë shqiptari
Për vyrtyte q’i la i pari
Besën-besë e fjalën-fjalë
Kurr’si ndryshe mos me dalë.
Por medet që n’këta kohë t’mbrame
Këto lloj sëmundjesh që ‘i herë thame
Filluen rishtas me ngadhënjye
Lëshuen shtat e qitne krye
E na u ngjallën pinjoj t’ri
Për ma t’zezën histori.
Me mashtrime e jo me zor
Mbasi e shtine vendin n’dorë,
Iu vërsulen pa marrë cak
Tu e përmbysë, tu e la me gjak.
Gjithku isht’ djali ma i miri
Gjithku isht’ ma i drejti njiri
Gjithku isht’ burri ma i urtë
Njaj po e kishta ma t’sigurtë
Se do i binte këtij vend pré
Komunistat e pafe
E kanë qitë ceken n’këtë dhé
Mos me lanë kënd gjallë për bé.
Oj medet ky popull i shkretë
Kur e pau se çka e ka gjetë
Uli kryet e tha pa zâ:
“Veç me vdekë, se s’kam ç’me bâ”.
Vojti fjala jashta shtetit
N’Itali për m’atë anë detit
Se Shqipnija edhe një herë
Po i nënshtrohet fatit t’mjerë
Që as n’shekujt e kalueme
Kaq e shumë s’i pat’ t’provueme.
Atje e ndjeu një djalë i ri
Dom Dedë Maçaj emni i tij
Shtatë vjet para se kësaj herë
Kishte shkue me do shokë t’tjerë
Me u ba prift, me marrë pushtet
Me shërbye n’atdheun e vet.
Me detyrën e shenjtë të Ungjillit
Me atë dashni që vjen prej qiellit
E me mësime t’shejtes fé
Që sika gja ma t’mirë n’këtë dhé
Se me dashtë e me adh’rue
Të madhin Zot që e ka krijue;
Ndërsa shokun mos me e fye
Por me dashtë e me i shërbye
Se tue dashtë shokun gjithmonë
I shërbejmë vetvetes sonë.
Zoti i Lum i paarritshëm
Përmbi hanë e hyje t’ndritshëm
Jetën njirit kur i ka dhanë
Kurrgja mangut s’i ka lanë.
I dha dije e vullnet t’lirë
Me bâ keq, e me bâ mirë
Gjithësesi dëshirë ta ketë
Me u shpërblye n’atë tjetrën jetë.
Ndërsa i Lumi, kur ka falë
Dom Dedë Maçajn, sokol djalë
Do e ketë ba një herë pleqni
Si me e veshë me bukuri
Me vyrtyte edhe me dije
Një ma t’mirit si i ka hije
Që n’qytet edhe n’malësi
Mos me iu gjetë kund shoqi i tij.
Si zambak për hijeshi
Shtatin div, porsi selvi
Buzën t’qeshun n’ambëlsi
Vetllat hark, dy sytë e zi.
Që me gjak e lan këtë tokë.
N’ditë ma t’mirë e n’moshë ma t’re
Mandej zemra e tij bujare
Mbrûjtë e ngjeshë me ide shqiptare
Gjithmonë qetë, gjithmonë e re
Nuk din t’idhun q’se ka lé.
Porsi qingj i urtë e i butë
Sikur n’shkollë, si n’Kishë, tu u lute,
Si n’shoqni, sikur ndër mësime,
Kurrë s’i qiti kujt trazime.
Edhe kur i ra me ndí
Se çka bahej këtu n’Shqipni
Nuk u lodh jo zemra e tij
Por ma fort erdh’ e u përtri.
Kështu djaloshi zemërtrim
Mori forcë, mori guxim
Me atë dashtni që e kisht’ ushqye
Moshë e jetë mos me i kursye
Kisht’ vendosë n’Atdhe me u kthye
N’vende t’veta me shërbye.
Edhe pse fort mirë e dinte
Se për pjesë këtij mund t’i binte
Me bâ deken si shumë shokë
Bile çka përkundrazi
N’këtë rast ndiente edhe kreni
Me dëshirë e me vullnet
Me falë jetën n’Atdhe t’vet.
Për njatë fé, për njatë idé
N’ditë ma t’mirë e n’moshë ma t’re
Me e bâ deken si me lé
E me i bindë ato t’pafé
Se për çka ky bir malësorit
E ban deken pa farë zorit.
Kështu një ditë, ndër sa ditë t’tjera
Kur kisht’ nisë me gulshue vera
Kur n’Korrik kishte fillue
Vapa e t’nxehtit me t’përvlue
M’një avion me sa udhëtarë
Po udhëtonin tre meshtarë
Një nga këto ishte djaloshi
I fisit Maçaj prej Vermoshi
Që po kthehej tash n’atdhe
Ndër këto vende ku kisht’ le
Ndër këto vende ku edhe balta
Asht mâ e ambël se vetë mjalta.
Kur u kthye djaloshi n’’shpi,
Fort u gëzuene prind’t e tij,
Nanë e babë, motër e vlla,
Që shtatë vjet s’e kishin pa.
Por mâ shumë e mira nanë,
Kur e pau të birin pranë,
Sa prej mallit që e kisht xanë
Nuk ju dha tjetër me thane:
“Zoti i Lum, Ty t’kjofsha falë
Që mâ prûne shëndosh këtë djalë!”
U bâ festë, edhe u ba shend
U bâ dasem këtu n’këtë vend
U thirr mik e kumari
Krisi kangë e çifteli.
Hyji Lum veç nga mëshira
I dha njirit kaq të mira
Si ‘i gjâ send që e falë për vete
I dha forcë i dha vullnete
I dha dije me ba mjete
Me zotnue tokë, ajr’ e dete,
I dha dritë i dha arsye
Se kujt duhet me i shërbye.
Një ma t’mirit si i ka hije
Që n’qytet edhe n’malësi
Mos me iu gjetë kund shoqi i tij.
Si zambak për hijeshi
Shtatin div, porsi selvi
Buzën t’qeshun në ambëlsi
Vetllat hark, dy sytë e zí.
Mandej zemra e tij bujare
Mbrûjtë e ngjeshë me ide shqiptare
Gjithmonë qetë, gjithmonë e ré
Nuk din t’idhun q’se ka lé.
Porsi qingj i urtë e i butë,
Sikur n’shkollë, si n’Kishë tu u lutë,
Si n’shoqni, sikur ndër mësime,
Kurrë s’i qiti kujt trazime.
Edhe kur i ra me ndí
Se çka bahej këtu n’Shqipni
Nuk u lodh jo zemra e tij,
Por ma fort erdh’ e u përtri.
Kështu djaloshi zemërtrim
Mori forcë, mori guxim
Me atë dashtni që e kisht’ ushqye,
Moshë e jetë mos me i kursye.
Kisht’ vendosë n’Atdhe me u kthye.
N’vende t’veta me shërbye.
Edhe pse fort mirë e dinte
Se për pjesë këtij mund t’i binte
Me bâ deken si shumë shokë
Që me gjak e lanë këtë tokë.
Madje, çka përkundrazi,
N’këtë rast ndiente edhe kreni,
Me dëshirë e me vullnet
Me falë jetën n’Atdhe t’vet.
Për njatë fé, për njatë idé
N’ditë ma t’mirë e n’moshë ma t’re
Me e bâ deken si me lé
E me i bindë ata t’pafé
Se për çka ky bir malësorit
E ban deken pa farë zorit.
Kaloi vapa e u ndërrue stina
Erdhi vjeshta me freskina
Veshun prift një djalë i ri
Kolet t’bardhë, veladon t’zi
Ka marrë rrugën për Sheldi
Asht emnue n’këtë famulli.
Këtu n’këto vende ku ma parë
Kanë shërbye dhe t’tjerë meshtarë,
Për shërbime që kanë bâ
I dhanë vedit nâmë e zâ.
Pashko Babi, njaj zelltari
Që ma i rreptë s’bahet meshtari
As n’kohë t’vjetra, as n’kohë t’reja
Për shërbime që lyp feja.
Mandej Dom Lazer Shantoja
Oratori i mpreftë kah goja
Që për predk e fjalë me peshë
N’shërbim feje, n’kishë e n’meshë
N’këso meshtarit zor me ndeshë.
N’sa Zadeja që mâ vonë
Për sa vjet që ndej n’këtë zonë
Si kah fjala e kah zotësija,
Si kah letrat e kah dija,
Për kah feja e kah këshilli,
Për njatë dritë që jep Ungjilli
Për sa shkrime e vepra t’tija,
Atë e njeh tanë Shqipnija.
Ti o kohë, o jetë mizore,
Që udhëton me dhunë këso dor,
Hecë me hapa të rrëmbyeshëm
E i ban njerëzit të pathyeshëm.
Dom Dedë Maçaj, djalë malësije
Përgatitë me shkollë e dije
Një pun’s t’madhe ia kisht’ hy’
Kishës e njerëzve me u shërby’
Me njatë frymë të shenjtë që njiri
Rritet shëndetshëm për kah hiri
E kah fjala e Zotit vetë
Që i ban njerëzit t’aftë n’këtë jetë.
Kështu që populli i Sheldisë mbarë
Mirë e njofti këtë meshtarë,
Sepse nana që e kisht’ rritë
Si edhe shkolla që e ka ngritë,
E kanë mësue, e kanë vaditë
Kishë e t’parë mos me i koritë.
Por tradhtarët, t’bijtë e territ
Jo ma t’mirë se djajt e ferrit
Që zotnojnë pushtet e fron
Mbi çdo ligj, mbi çdo zakon
Ja kin’ vu synin kaherë
T’ja punojnë si shokëve t’tjerë.
Por një njeri kaq t’pafaj
S’mund ta zhdukin aq kollaj
Pa i gjetë shkak, pa i gjetë kurrgjâ
Sikur planin ia kin’ bâ
Do t’i gjenin dy-tri shkaqe –
Sadopak për sy e faqe
Dëshmitarë t’kurdisun n’rrênë,
Që me e bâ fajtor pa kenë.
Ishte mbushë ma shumë se nji vjet
Që ky prift me shumë vullnet,
Tuj shërbye n’këtë famulli
Me detyrën e shenjtë të tij
N’këtë vend t’thyem me vështirësi
Ku shpërblyesi gjithë dashni
Me dëshirë e bujari
Ndër duert t’tija bahej fli.
N’muej t’Janarit sa kem’ hi
Sa kalue kisht’ Viti i Ri
Aty n’fshat ku kishte lindë
Ku kisht’ shpi e kishte prind’
I kisht’ ardhë një letër e shkrueme
N’orë t’caktueme e n’ditë t’shënueme,
Me lanë kishë e me lanë meshë
Me shkue n’degë, ushtar me u veshë.
E n’atë ditë që i kishin thanë
Gjithçka kisht iu desht me e lanë,
Me lanë nanën me shumë mall
Që e vorfnoi der’ sa mbet gjallë
Edhe babë, motër e vlla,
Me lot n’sy me ta u nda.
Ndërsa populli i Sheldisë
I dhanë dorën n’oborr t’Kish’s
E përcollën me lot n’sy
Pse aq mirë iu pat shërby.
Një ditë t’martë mes kallnori
Deda i Gjetos, djalë malësori
Veshi rrobat e ushtrisë
U drejtue për n’Jug t’Shqipnisë.
Por kudo puna ta qesin
Ditt ma t’idhta atë e presin
Sikur afër këtu n’vend t’vet
Si ma larg, atje n’Përmet,
Ku t’pafetë ia kin’ bâ benë
Veç me e zhdukë kudo që t’jenë.
Djalë i bashëm, trup i hollë
Djalë i rritun me fé e shkollë
Dom Dedë Maçaj asht tu e pa
Se ndër dur t’kuj kish’ rá
Por që n’zemër s’ish’ tu u lodhë
S’do puna që mund t’ndodhë.
T’Lumit Zot i ishte lutë
Me i dhanë zemër mos me u tutë
Qysh m’atë herë që u konsakrue
Sa herë meshë që kishte çue,
Atij t’Lumit i isht’ kushtue
Me i dhanë zemër me e ngushllue,
Edhe i Lumi gjithë pushtet
Nuk e lëshoi prej dorës vet.
Frori i idhët kishte mbarue
Dit’te marsit kin’ fillue
Edhe ata që plan kin’ bâ
Tuj kurdisë ma zi e mâ,
Çka kaherë kishin mendue
Kin’ vue mendjen me e zbatue.
Ushtar Gjetos djalë malësur
Ja kin’ vue prangat ndër durë
E për burg atë e drejtuene
Ku torturat s’iu munguene.
Mjaft tuj e lodhë, e mjaft tuj e rrahë
Sa s’ja thyene kambë e krahë
Që ta bajshin atë me zor
Vetë me e quejtë vedin fajtor.
Por Dedë Gjeto, sokol djalë,
Shpirtin top e zemrën vale,
E pa mundun me pohue
Çka s’kish thanë, çka s’kish veprue.
N’sa tiranët ishin çue peshë
Sharra n’gozhdë iu kishte ndeshë,
Atëherë ndryshe këta gjaksorë
Kin’ mendue me e ba fajtor
Dëshmitarë me i nxjerrë përballë,
Kriminel atë me e shpallë.
Kështu kin’ dashtë, kështu kin’ veprue
E dy t’tjerë kanë arrestue
Me tortura të pafarë
Me ia qitë n’gjygj dëshmitarë.
Po, por ndryshe u doli puna
Siç menduen ato spiuna
Njani sosh u kisht’ ngurrue
E s’ndigion me e vërtetue
Për me thanë çka s’duhej mâ,
Për me ba çka s’duhej bâ,
Shokut t’vet përballë me i dale,
Me e lanë mbrendë me dy-tri fjalë!
Sikur bishat e tradhtisë
N’mbrapaskenë i kin’ kurdisë
Gjithësesi mâ keq me thane,
Gjithësesi fajtor me e lanë.
Po, por trimi që asht soj,
Kudo puna që i qëlloj,
As për hatër, as për frikë,
Një s’vërtetës nuk i ikë,
E s’pranon jo kurrë i gjallë
Një t’pafajit me i dalë përballë.
Por as kaq nuk asht mjaftue,
Sepse frotat e mallkue
Për djallëzina që ka n’mend
Nuk e lanë jo pa e çue n’vend.
Pse t’pafetë çka nuk po gjejnë,
Çka nuk shpifin, çka nuk rrejnë,
Gjithësesi veç me e bâ t’veten,
Këtij djaloshi m’ja shkimë jeten
Veç për fajin se lê shqiptar
E krye shkollë e bâ meshtar.
Por fajtuer e quen fajtori,
Kriminel i thotë gjaksori
Pse ky ‘i dâm askujt s’ia bâni
As për t’keq s’i duel kurrë zâni.
Dom Dedë Maçaj me tri zemra
E din burgu që e mban mbrenda,
Veç bodrumi mund ta dijë
Se çka hoqi ai trupi i tij,
Der’m’atë ditë që n’gjygj e nxorën
Për ma t’kobshëm mâ mizorën
Me duer lidhë para repartit
Si Jezusin n’kopsht t’Pilatit.
Për sa fakte të krijueme
Për gënjeshtra të trillueme
Brohoritën t’bijtë e djallit:
“Plumbin ballit, plumbin ballit!”
Aty trimi mirë e pá
Se si puna e tij u ndá,
Se gjâ tjetër s’i ka mbetë,
Veç me u lutë për jetë t’vërtetë.
I lëvizi buzët e gojën
Luti Krishtin, luti Zojën
Me i dhanë zemër me e trimnue
N’atë çast t’fundit me e ndihmue.
Mbasi gjygji ishte sosë
M’një lëndinë ndër brigje t’Vjosë
Në një stom qëndron kallkan
Një i pafaj tu u bâ kurban.
Përballë skuadrës pushkatare
Nuk po i lodhet zemra fare.
Shtatë pushkë zjarri n’atë qëllojnë
Por që trimin nuk e rrëzojnë.
Komandanti, shpirtxhelati,
T’madhe skuadrës i vikati
“Zjarr!”-mbi të për t’dytën herë
Por ai prapë qëndron me nder.
Disa plumba n’trup i janë ngulë
Por s’ndigjon jo me u përkulë
N’ballë t’ushtrisë flamur i gjallë
Dy breshnive i bani ballë.
Atëherë qenat ç’u tërbuene
Kur për s’dyti s’mund e rrxuene:
“Zjarr!”-por zjarrin ma s’e priti
Edhe trimi ra përdhé
Si një hyll kur bân me lé.
Kur u rrxue përdhe ky trim,
Dielli i ndritshëm si s’u shkim?!…
Hana e zjarrtë si nuk u ngrys?!…
Qiella e naltë si s’u përmbys!…
Toka e zezë si nuk u ça,
Djajtë e ferrit me i përla?!…
Ti, o Zot, me të madh pushtet,
Që këtij trimi i dhé gajret,
Deh, prano që shpirti i tij
N’Lumni t’tande t’jetë n’prani
Pse ai për Ty e fali jeten
E për komb e Atme t’veten
E la namë si trimat motit
Me u lanë nderë breznive t’sodit
Që ta mësojnë e mos t’harrojnë
Se kjo tokë që po gëzojnë
Mes për mes e skaj për skaj
Asht vaditë me gjak t’pafaj!
T’gjithë Shqipnija me bij t’vet
Të gjithë u ndodhne atë ditë n’Përmet
Nga çdo vend, nga çdo krahinë
Të gjithë e panë në atë lëndinë.
N’ballë t’Nëmërçkës shekullore
Për buzë Vjosës n’atë bregore
Kur u rrxue biri i Kelmendit
Ndera e Shkodrës e e gjithë këtij vendit.